Meer is meer: de comeback van het maximalisme
Vergeet strakke woonkamers met één vaas als eyecatcher: maximalisme is terug. Meer is meer dus, maar daar zit wel een gedachte achter. ‘Zo’n interieur vertelt het verhaal van een interessant geleefd leven.’
Oorspronkelijk gepubliceerd in: ELLE Decoration, november 2022 (zie pdf hieronder)
‘Ik wil dat mensen hier binnenkomen en zeggen: ik weet niet waar ik moet kijken,’ zegt Patrick Kooiman van Interiorator over zijn huis. Over zowel de muren als het plafond lopen verticale felgroene en roze strepen met eroverheen een verzameling kleurrijke kunstwerken. In de zithoek staat een roze bank met goudkleurige biezen, ernaast een tafel met antieke lampen van muranoglas en een grote, in bruin leer gehulde vaas. Maar het is zeker niet lukraak bij elkaar gezet, benadrukt Kooiman, die ook hoofd van de afdeling antiek bij Catawiki is. ‘Ik ben een echte maximalist, maar over elk object denk ik goed na.’
Interieurs ontworpen door Reineke Antvelink
Heel veel van alles
Maar wat is dat nou precies: maximalisme? ‘Het is in elk geval heel veel van alles,’ zegt interieurontwerper Reineke Antvelink, die bekendstaat om haar ontwerpen barstensvol antiek en kunst. ‘Het is het kastje van je overgrootmoeder, het zijn die vakantiesouvenirs. Het is een klassieke stijl, maar moet ook eigentijdse elementen hebben. Zo’n interieur vertelt het verhaal van een interessant geleefd leven. Het maakt je nieuwsgierig naar de bewoner.’
Eén ding is zeker: maximalisme is toevoegen, niet weglaten. Dat kan in de vorm van véél kleuren, prints en texturen: van Afrikaanse stoffen tot victoriaanse bloemmotieven en van grafische Memphispatronen tot kussens met franjes. Maximalisme is de Bon Bon-stoel van Marcel Wanders, maar ook de traditionele Nigeriaanse Yoruba-stoel, bezaaid met kleine kralen in alle kleuren van de regenboog. Het is het 150 jaar oude warenhuis Liberty in Londen, maar ook het jonge, Milanese merk La DoubleJ.
Op social media viert maximalisme momenteel hoogtij: de Britse artiest en designer Luke Edward Hall weet bijvoorbeeld als geen ander hoe hij kleur, print en textuur tot een instagrammable geheel kan mixen. Ook Cabana Magazine, over decoratieve kunst, is groot op het platform – al bedoelde de Italiaanse oprichter Martina Mondadori het meer als ode aan print. Elk nummer heeft een veelkleurige, stoffen cover.
Hotel Flora in Antwerpen, ontworpen door Gert Voorjans
Culturele vooruitgang
Maximalisme is dus een heleboel, maar wat het niet is: nieuw. Al in de zestiende eeuw lieten rijke Nederlanders hun goede smaak zien door middel van rariteitenkabinetten: kasten waarin ze de gekste objecten tentoonstelden, van Romeinse munten tot struisvogeleieren. Engelse huisbezitters in het victoriaanse tijdperk maakten er een sport van elk beschikbaar oppervlak in prints, kleuren en versieringen te hullen.
Totdat in de twintigste eeuw het modernisme z’n intrede deed en afrekende met al die pompeuze decoraties. Modernistische ontwerpers pleitten voor vorm-volgt-functie-design, zonder poespas en gebaseerd op logica. Architect Adolf Loos zei dat culturele vooruitgang gelijkstond aan het verwijderen van ornamenten uit alledaagse objecten. Architect Le Corbusier had het zelfs over een ‘hiërarchie in de kunst’, waarbij decoratieve kunst onderaan bungelde en ‘mannelijke’, rechtlijnige kunst boven aan de ladder stond. ‘Toen ik in de jaren zeventig in Hasselt binnenhuisarchitectuur studeerde, rustte er een soort taboe op decoreren,’ zegt de Antwerpse interieurontwerper Gert Voorjans, maximalist in hart en nieren. ‘Ik snapte niets van die filosofie.’ Zijn laatste klus, een charmant boetiekhotel in Antwerpen genaamd Flora, vol luipaardprint, felgekleurd fluweel en kleurrijke kunst, is inderdaad niet bepaald minimalistisch te noemen.
In het New York van de jaren zeventig was een groepje feministische kunstenaars klaar met die Eurocentrische witte mannenesthetiek. Ze vormden de Pattern and Decoration Movement en maakten maximalistische kunst die decoratief en veelkleurig was, geïnspireerd op allerlei niet-westerse culturen en veelal door vrouwen gemaakt. Kunst maken werd zo een politiek statement: in de turbulente seventies, waarin hard actie werd gevoerd voor vrouwenrechten en het milieu, wilden ze laten zien dat ze voor inclusiviteit stonden.
Cluttercore
Een link met het heden is snel gemaakt. De afgelopen decennia domineerde het minimalistische gedachtengoed de designwereld: het was wit en clean wat de klok sloeg. Maar toen Kim Kardashian en Kanye West in 2020 de lezers van Architectural Digest een kijkje gaven in hun ‘minimalistische klooster’, zoals ze het zelf noemden, vroeg menig lezer zich af hoe deze oase van witte, sculpturale meubels in hemelsnaam geschikt kon zijn voor een gezin met vier kinderen. Ook opruimgoeroe Marie Kondo, die ontspullen aanmoedigt, kon op kritiek rekenen toen ze een eigen collectie interieuraccessoires uitbracht.
Eerder dit jaar maakten jonge TikTokkers de designtrend ‘cluttercore’ groot. De Amerikaanse schrijfster Marianne Eloise, zelf een liefhebber van ‘georganiseerde chaos’, zei daarover tegen Architectural Digest: ‘Als iemand bij mij thuiskomt, krijgen ze door mijn spullen een kijkje in wie ik ben. Dat is kwetsbaar maar ook bevrijdend.’ Die persoonlijke noot ontbreekt in een minimalistisch interieur nog weleens, zegt ook Antvelink: ‘Ik ben niet anti-minimalistisch, maar als ik zo’n ruimte binnenstap, denk ik wel vaak: wie woont hier? Het vertelt weinig over de persoon.’
Respect voor ambacht
Volgens Voorjans heeft de comeback van maximalisme ook te maken met een hernieuwd respect voor ambachten. ‘Voor mijn ouders waren ambachtelijke spullen normaal, oubollig zelfs. Na de Tweede Wereldoorlog moest het allemaal weg: historische panden werden platgegooid of gestript van oude vloeren en originele schouwen. Nu vinden we dat doodzonde.’ Ook Kooiman ziet een nieuwe waardering voor de spullen van oma: ‘Door platforms als Catawiki is de antiekwereld veel toegankelijker en transparanter.’ Vooral vrolijke, kleurrijke objecten zijn populair, merkt hij. ‘Porseleinen beeldjes van Meissen of gekke vazen in de vorm van een laars: zulke objecten brengen vrolijkheid in huis. Dat is hard nodig met alle ellende van deze tijd.’
Maar dat kunst, antiek en design verzamelen niet gelijk hoeft te staan aan gedachteloos hamsteren van steeds meer spullen, laat Voorjans zien. In 2020 vond hij het in zijn eigen Antwerpse woning eens tijd om te ontspullen. Hij veilde zijn volledige collectie kunstvoorwerpen. ‘Ik kan het iedereen aanraden: het werkt heel verfrissend,’ zegt hij daarover. ‘Dingen loslaten maakt ruimte voor iets nieuws.’
Scandinavisch maximalisme
Zeg je Scandinavië, dan zeg je clean. Toch? Nou nee, wie de geschiedenis van Scandinavisch design bestudeert, ontdekt dat het erfgoed van de noordelijke landen veel diverser is dan dat. In de achttiende eeuw vierde de uitgesproken en decoratieve Gustaviaanse Stijl hoogtij: interieurs werden, naar Frans voorbeeld, rijkelijk versierd met krullerig houtsnijwerk en rococo-decoraties. De Zweedse rococo- stoel, die uit die tijd stamt, is onverminderd populair.
En in de jaren twintig van de afgelopen eeuw was de Swedish Grace-beweging kort populair. Deze eclectische stijl, met elementen van neoclassicisme, artdeco en folklorepatronen, wint de laatste jaren weer aan populariteit. Een perfect voorbeeld is de collectie And Objects van Martin Brudnizki en Nicholas Jeanes, die vorig jaar gelanceerd werd. Vaandeldrager van het Scandinavisch maximalisme is ongetwijfeld de van oorsprong Joods-Oostenrijkse architect-designer Josef Frank, die in de jaren dertig naar Zweden vluchtte. Hij rebelleerde tegen het modernisme met kleurige en eclectische botanische prints, in zijn tijd enorm revolutionair.
The Apartment, Kopenhagen
Svenskt Tenn, Stockholm
Deze designshop, inclusief café, design- studio en expositieruimtes, is al sinds 1924, toen kunstlerares Estrid Ericson de winkel opende, een belangrijk referentiepunt voor Scandinavisch design. Josef Frank maakte honderden ontwerpen voor de interieurzaak, waarvan een groot deel nog steeds in productie is. Tijdens de Stockholm Design Week dit najaar onthulde Svenskt Tenn zijn samenwerking met India Mahdavi, waarvoor de begane grond werd omgetoverd tot een veelkleurig, bloemig droomlandschap.
The Apartment, Kopenhagen
Tina Seidenfaden Busck, oprichter van deze galerie, noemt Josef Frank als haar grote inspiratiebron. Zelf werkte ze jarenlang voor Sotheby’s in Londen voordat ze neerstreek in Christianshavn, de haven van Kopenhagen, waar ze woont en werkt. Een deel van haar huis is namelijk omgetoverd tot winkel en galerie ineen. De kunstwerken en designobjecten veranderen regelmatig, waardoor een bezoek aan The Apartment steeds een verrassing is.
