Eerlijke boekingsplatforms voor je volgende vakantie
Grote online boekingplatforms maken het reizigers makkelijk, maar ze zijn niet altijd even transparant, werken overtoerisme in de hand en dwingen verhuurders hoge commissies te betalen. Reisjournalist Liza Karsemeijer ging op zoek naar alternatieven.
Originally published in: National Geographic Traveler (print)
Date: June 2022
Language: Dutch
Renovated apartment in Italian ghost town, part of the Italian Villages project by Airbnb
Ik kan niet zonder online boekingsplatforms. Via hotelsites vind ik snel de best beoordeelde boetiekhotels van de stad en op Airbnb boek ik de bijzonderste plekken: zo sliep ik al eens in een tuinhuis met jacuzzi op de Veluwe en bij een gastvrije Cubaanse host midden in een woonwijk van Miami. Lang zag ik daar alleen de voordelen van. Veel van die platforms begonnen ooit als sympathiek studenteninitiatief. Zo is Booking eind jaren negentig bedacht door een paar slimme studenten uit Enschede en was Airbnb het idee van twee huisgenoten in San Francisco die reizigers op de verzadigde hotelmarkt een alternatieve slaapplaats wilden bieden. Maar toen zo’n vijf jaar geleden steeds meer aan het licht kwam hoeveel nadelen deze reisplatforms ook hebben, veranderde mijn rooskleurige beeld. Huisjesmelkers die de halve Amsterdamse binnenstad opkopen voor kortetermijnverhuur, horrorverhalen van vrienden over iedere nacht een andere dronken toerist in het appartement dat hun buren op Airbnb verhuurden. Ook Booking raakte herhaaldelijk in opspraak, onder andere vanwege negatieve uitlatingen van medewerkers, hoge commissies voor hotels en verdenking van fraude. Toen ik begin dit jaar het boek De Machine van NRC-journalisten Stijn Bronzwaer, Joris Kooiman en Merijn Rengers over de hotelboekingsite las, begon ik me echt af te vragen of mijn idealisme en boekingsgewoontes nog wel met elkaar te verenigen zijn. Gemak vind ik belangrijk, maar ik wil ook reizen op een manier die bijdraagt aan de lokale gemeenschap en eerlijke concurrentie. Ik wil weten wat er mis is, maar vooral: hoe ik zelf betere keuzes kan maken.
Geldmachine
In De Machine destilleren de NRC-journalisten uit gesprekken met honderden (oud-)werknemers en enkele sleutelfiguren een gedetailleerde reconstructie van hoe Booking.com zo groot werd – en hoe de coronacrisis ‘onderhuidse problemen die bij nader onderzoek al jaren bleken te spelen’ blootlegde. Het bedrijf heeft inmiddels zo’n 70 procent van de onlineboekingsmarkt in handen en is daarmee de grootste speler. Door hun machtspositie krijgen ze hotels zover een hogere commissie te betalen om boven aan in de zoekresultaten te staan. Voor de boeker betekent dat dus dat het best passende hotel niet per se bovenaan staat. Niet alleen hoteliers trekken aan het kortste eind: ook op de werkvloer is van alles mis. Met toenemende verbazing las ik verhalen over burn-outs en seksuele intimidatie.
De passages over de zogenaamde ‘dark patterns’ doen me reflecteren op hoe beïnvloedbaar ik zelf eigenlijk ben. Met dit soort psychologische trucs verleiden programmeurs gebruikers om keuzes te maken die ze zelf niet willen en waar het bedrijf van profiteert. Voorbeelden zijn kreten als ‘normaal betaal je meer!’ – misleidend, omdat de prijs wordt afgezet tegen een tarief in een ander seizoen. Niet alleen Booking, maar ook Expedia gebruikt dit soort kreten. Een Booking-programmeur zei daarover tegen de NRC-journalisten: ‘Elke keer dat ik zo’n code schrijf sterf ik een beetje vanbinnen.’
De alternatieven
Dan maar voortaan direct bij het hotel boeken? Toerismestrateeg Isabel Mosk moedigt het aan: ‘Zo profiteert de lokale eigenaar er direct van en het kan ook nog eens een leuke korting of upgrade opleveren.’ Toch kan het je zoektocht ook bemoeilijken, zo weet ze: ‘Soms krijg je niet meteen reactie. Vooral als je last minute boekt wil je zekerheid.’ Bovendien ga je op deze manier voorbij aan het niet te ontkennen nut van online platforms – waarschijnlijk oriënteer je je alsnog via een groot platform voordat je een accommodatie benadert. Dat vindt ondernemer Niels Meijssen ook: ‘De technologie van online platforms is op zichzelf niet slecht. We moeten het alleen op een eerlijke manier inzetten.’ Hij richtte, nadat hij zich op LinkedIn in een virale post had opgewonden over de misstanden bij Booking.com, als tegenhanger een eerlijke hotelboekingssite genaamd Moonback op. Maar is dat niet vechten tegen de bierkaai? Meijssen is optimistisch. ‘De reisbranche is groot genoeg: als het ons lukt 1 procent van de hotels te bedienen kunnen we een goedlopend bedrijf opbouwen.’ Hij gelooft in een model waarin veel kleinere platforms allemaal hun eigen niche bedienen, zodat de macht beter verdeeld wordt.
Moonback
Moonback.com is een hotelboekingsite ‘zonder gegraai’. Alle deelnemende hotels betalen dezelfde commissie en boekers krijgen op een overzichtelijke kaart de beschikbare accommodaties te zien. Op dit moment kun je boeken in Amsterdam, Antwerpen en Rotterdam.
Slapen bij mensen thuis
En Airbnb dan? Op papier klinkt het als het perfecte voorbeeld van de deeleconomie. Maar de praktijk laat iets anders zien. Een onderzoek uit 2015 naar Airbnb-accommodaties in Venetië bracht aan het licht dat een derde van de verhuurde huizen niet geregistreerd was bij de gemeente. Het overgrote deel bevond zich in het historische centrum van de toch al zo toeristische binnenstad. Een klein groepje van 5 procent van de verhuurders bezat 30 procent van de accommodaties en haalde 35 procent van de totale omzet binnen. Emanuele dal Carlo uit Venetië, die destijds bijdroeg aan het onderzoek en daarna het duurzame Fairbnb oprichtte: ‘Verhuurders, die vaak niet eens in Venetië wonen, kapen appartementen weg van locals. De stad ziet weinig terug van de winst die ze maken.’ Op die manier draagt Airbnb bij aan overtoerisme, gentrificatie en verdringing op de woningmarkt – ook in ons eigen land. In Amsterdam is het verhuren via Airbnb inmiddels aan banden gelegd vanwege de grote overlast die het veroorzaakte.
Fairbnb
Fairbnb.coop is een eerlijk vakantieverhuurplatform dat 50% van de opbrengsten uit de commissie doneert aan lokale projecten, bijvoorbeeld de aanleg van een park. Nieuwe hosts worden individueel beoordeeld: in Venetië mogen ze bijvoorbeeld maar één accommodatie aanbieden en moeten ze zelf in de stad wonen.
Ruimte voor verbetering
Sinds de eerste criticasters hun pijlen op grote boekingsites richtten – en de pandemie de reisbranche liet zien dat het ‘oude normaal’ niet toekomstbestendig was – lijken er hier en daar verbeteringen te zijn doorgevoerd. Booking.com presenteerde eind vorig jaar de ‘Duurzaam Reizen-badge’: een keurmerk waarmee duurzame accommodaties worden uitgelicht. Airbnb helpt vluchtelingen aan een (tijdelijke) verblijfplek en investeert in sociaal-maatschappelijke projecten. Het Italian Villages-project bijvoorbeeld, dat verlaten dorpen onder de aandacht van reizigers brengt. Dal Carlo: ‘Grote spelers zullen zich vroeg of laat moeten bekeren tot een eerlijker, transparanter model, anders gaan ze het niet redden: boekers worden steeds kritischer.’ Dat lijken de boekingsplatforms zich ook te realiseren – al moet de toekomst nog uitwijzen of ze daadwerkelijk bereid zijn impactvolle verandering in hun bedrijfsmodel aan te brengen.
Ik wil eerlijke platforms graag helpen groeien, maar wat doe ik in de tussentijd als ze geen geschikte accommodatie voor mijn reis aanbieden? Mosk raadt me aan in zo’n geval een kleinschalige reisagent te zoeken (‘bijvoorbeeld via Better Places, die brengen je direct in contact met lokale reisspecialisten’), of, als ik dan toch via Airbnb wil boeken, huisjesmelkers met meerdere appartementen te mijden. ‘En vraag ook je omgeving eens om tips in plaats van je online te oriënteren,’ sluit ze af. Want, zo ziet ze, er is een groeiende groep accommodaties die een vermelding op grote platforms helemaal aan zich voorbij laat gaan en dankzij mond-op-mondreclame of een slimme socialmediastrategie alsnog vol zitten. Haar boodschap is duidelijk: Boek niet blindelings, maar doe eerst onderzoek. Dat duurt iets langer, maar het loont.
